Ar ôl i X – artist ac ysgrifennwr dadleuol – marw yn sydyn, mae ei gweddw, wedi’i ysgogi gan alar, yn dechrau ysgrifennu bywgraffiad am ei chariad. Er ei fod yn eithaf enwog yn ei hoes, roedd X yn eithaf cyfrinachol am ei fywyd preifat. Doedd CM, ei gweddw, dim hyd yn oed yn gwybod lle cafodd X ei geni, ac yn ei chwest i ddarganfod yr ateb, mae’n dod ar draws llwyth o gyfrinachau nag y roedd hi’n disgwyl.

Ar yr un pryd mae CM yn dechrau am hanes Tiriogaeth y De, theocratiaeth ffasgaidd a rhannodd o weddill y wlad y dilyn yr Ail Ryfel Byd, ond yn y presennol , yn cael ei gorfodi mewn i broses o ail-uno.

Wrth i CM parhau i geisio deall gwaith ei chariad, mae’n dod i sylweddoli roedd celwyddau ei chyn-wraig yn llawer mwy creulon nag y roedd hi fedru dychmygu…